ANONİM ŞİRKETLERDE GENEL KURUL KARARIYLA SERMAYEDE AZALTIMA GİDİLMESİ
6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 473-475 sayılı maddeleri anonim şirketlerde sermaye azaltımına yönelik kural ve prosedürleri düzenlemektedir. Buna göre anonim şirketler, sermayenin ihtiyaçtan fazla olması halinde sermayenin bir kısmının hissedarlara iadesi amacıyla ya da şirketin bilanço zararını karşılamaya yönelik sermaye azaltımına gidebilmektedirler.
1) Payların Bir Kısmının Hissedarlara İadesi Yoluyla Sermaye Azaltma
Şirket sermayesinin şirket faaliyetlerini yürütmek için fazla olması ve bir kısmına gerekduyulmaması durumunda gerek duyulmayan kısmın sermayeden çıkartılarak hissedarlarapayları oranında iade edilmesi yoluyla gerçekleştirilir. Bu durumda serbest kalan sermayemiktarının daha verimli kullanılması amaçlanmaktadır.
2) Bilanço Zararını Kapatmaya Yönelik Azaltma
Bu azaltma türünde şirket zararlarının karşılanması birincil amaçtır. Azaltılan sermaye miktarının serbest hale gelmesi söz konusu olmayıp, sermaye miktarı bilançoda gözüken gerçek değerine indirilmektedir.
3) Sermayenin Azaltılması İle Artırılmasının Aynı Anda Yapılması
TTK m. 473/1 uyarınca mevcut bilanço açığının sermayenin azaltılması işlemiyle kapatılması ve aynı anda azaltılan miktar kadar sermaye artırılması mümkündür. Bu işlem sonucunda sermaye miktarı değişmediği için esas sözleşmede değişiklik yapılmasına gerek kalmamaktadır.
SERMAYE AZALTILMASINDA YAPILACAK İŞLEMLER
Sermaye azaltımı, hukuki niteliği itibariyle TTK’da özel olarak düzenlenen bir esas sözleşme değişikliğidir. TTK m. 408/1 uyarınca genel kurulun devredilemez yetkileri arasında bulunmaktadır.
Sermayenin azaltılması için öncelikle Yönetim Kurulunun Genel Kurulu toplantıya çağırması gerekmektedir. TTK 473/1 gereğince çağrı ilanlarında, mektuplarda ve internet sitesi bildiriminde, sermaye azaltılmasına gidilmesinin sebepleri ile azaltmanın amacı, kapsamı ve azaltmanın ne şekilde yapılacağının ayrıntılı bir şekilde ve hesap verme ilkelerine uygun olarak açıklanması zorunludur. Aynı şekilde Yönetim Kurulu neden sermaye azaltımına gidildiğini, sermaye azaltımının yöntemini ve kapsamını açıklayan detaylı bir rapor hazırlamakla ve genel kurula sunmakla da yükümlüdür. Genel kurul tarafından onaylanan rapor sermayenin azaltılması kararı ile birlikte tescil ve ilan edilir. (TTK m.473/1)
TTK m. 473/5’te sermaye azaltımına yönelik bir sınırlama getirilmiş ve esas sermayenin hiçbir suretle TTK m. 332’de belirtilen en az tutardan aşağı indirilemeyeceği hüküm altına alınmıştır. Bu tutar, halka açık anonim şirketlerde en az ellibin Türk Lirası, halka açık olmayan, kayıtlı sermayeyi kabul etmiş anonim şirketlerde ise en az yüzbin Türk Lirasıdır.
Genel kurulda sermayenin azaltılmasına yönelik karar alınabilmesi için gereken karar nisabı TTK m. 421/3 uyarınca yüzde 75’tir. Buna göre sermayenin en az %75’ini oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin sermaye azaltımı için olumlu yönde oy kullanmaları gerekmektedir
SERMAYE AZALTIMINDA ALACAKLILARA ÇAĞRI
Sermaye şirket alacaklıları için bir güvence niteliği taşımaktadır, dolayısıyla sermaye azaltımı kararı alındığı takdirde Yönetim Kurulu tarafından alacaklılara bildirimde bulunulmalıdır. Buna göre; genel kurul esas sermayenin azaltılmasına karar verdiği takdirde, yönetim kurulu, bu kararı şirketin internet sitesine koyduktan başka, 35 inci maddede anılan gazetede ve aynı zamanda esas sözleşmede öngörüldüğü şekilde, yedişer gün arayla, üç defa ilan eder. İlanda alacaklılara, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesindeki üçüncü ilandan itibaren iki ay içinde, alacaklarını bildirerek bunların ödenmesini veya teminat altına alınmasını isteyebileceklerini belirtir. Şirketçe bilinen alacaklılara ayrıca çağrı mektupları gönderilir (TTK m. 474/1)
Alacaklılara çağrı yapma zorunluluğunun istisnası TTK m. 474/2’de öngörülmüştür; buna göre sermaye, zararlar sonucunda bilançoda oluşan bir açığı kapatmak amacıyla ve bu açıklar oranında azaltılacak olursa, yönetim kurulunca alacaklıları çağırmaktan ve bunların haklarının ödenmesinden veya teminat altına alınmasından vazgeçilebilir.
Sermayenin azaltılmasına rağmen şirket alacaklılarının haklarını tamamen karşılayacak miktarda aktifin şirkette varlığı belirlenmiş olmadıkça sermayenin azaltılmasına karar verilmez. (TTK 473/2)
SERMAYE AZALTIMINA YÖNELİK GENEL KURUL KARARININ GEÇERSİZLİĞİ VE İPTALİ
YOKLUK
Genel kurul çağrısının usulüne göre yapılmadığı durumlarda, duruma göre genel kurul kararının yokluğu ya da iptali gündeme gelebilecektir. Çağrının usulüne uygun yapılabilmesi için; şirketin yetkili organlarınca, kanunda ve esas sözleşmede belirtilen şekil kurallarına uygun, toplantı gündemini, yerini ve zamanını açık ve net bir belirtir surette yapılması gerekmektedir. Ayrıca çağrının pay defterinde yazılı pay sahipleriyle, önceden şirkete pay senedi veya pay sahipliğini ispatlayıcı belge vererek adreslerini bildiren pay sahiplerine iadeli taahhütlü mektupla bildirilmesi gerekir. Toplantıya davet, ilan ve toplantı günü hariç toplantıdan en az iki hafta önceden yapılmalıdır. Çağrının Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ve İnternet sitesi açmakla yükümlü olan şirketler için internet sitelerinde de ilan edilmesi kanunen şart koşulmuştur. Bu özelliklere uymayan bir çağrı yok hükmünde kabul edilecektir. Diğer aykırılıklar ise iptal davasının konusunu teşkil edecektir.
Aynı şekilde, kanunda öngörülen toplantı ve karar nisaplarına aykırı olarak alınan genel kurul kararları da yok hükmünde sayılacaktır. Söz gelimi, TTK 421/3 uyarınca sermayenin azaltılmasına yönelik karar alınabilmesi için sermayenin en az %75’ini oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin sermaye azaltımı için olumlu yönde oy kullanmaları gerekmektedir. Kanunda öngörülen yüzde 75’lik karar nisabı sağlanmadan alınan sermayenin azaltılması genel kurul kararları yok hükmündedir.
Genel kurul kararlarının yokluğu, hak düşürücü süreye ya da zamanaşımına tabii olmaksızın herkes tarafından açılabilecek bir yokluğun tespiti davası aracılığıyla ileri sürülebilmektedir. Genel kurul kararının yokluğu tespit edilmeden önce karar tescil edildiyse bile bu tescil kararı geçerli hale getirmeyecektir.
BUTLAN
Hukuki işlemin geçerlilik unsurlarında bir eksiklik bulunduğu durumlarda hukuki işlemin butlanı gündeme gelecektir. TTK m. 447’de butlan halleri sınırlandırılmadan sayılmıştır. Buna göre genel kurulun, özellikle;
- Pay sahibinin, genel kurula katılma, asgari oy, dava ve kanundan kaynaklanan vazgeçilemez nitelikteki haklarını sınırlandıran veya ortadan kaldıran,
- Pay sahibinin bilgi alma, inceleme ve denetleme haklarını, kanunen izin verilen ölçü dışında sınırlandıran,
- Anonim şirketin temel yapısını bozan veya sermayenin korunması hükümlerine aykırı olan kararları batıldır.
Örneğin şirket sermayesinin TTK m. 332’de belirtilen asgari esas sermaye tutarından aşağıda olacak şekilde azaltıldığı durumlarda, bu işlem anonim şirketin sermayesinin korunmasına yönelik kanunun emredici hükümlerine aykırı olacağından TTK m. 447 uyarınca sermaye azaltımını konu alan genel kurul kararı batıldır.
Batıl genel kurul kararları ise baştan itibaren hüküm doğurmazlar ve daha sonra sağlığa kavuşturulamazlar; mahkemece resen dikkate alınırlar; def’i olarak ileri sürülebilecekleri gibi süreye bağlı olmaksızın bir tespit davasının konusunu da oluşturabilirler.
İPTAL
TTK m. 445, kanun veya esas sözleşme hükümlerine ve özellikle dürüstlük kuralına aykırı olan genel kurul kararlarına karşı iptal davası açılabileceğini hüküm altına almıştır. İptal davası açma hakkının genel kurul kararının alındığı tarihten itibaren üç aylık hak düşürücü süreye tabiidir; yetkili mahkeme şirket merkezinin bulunduğu yer asliye ticaret mahkemesidir. TTK m. 446’da genel kurul kararlarına karşı iptal davası açabilecek kişiler şunlardır:
1. Toplantıda hazır bulunup da karara olumsuz oy veren ve bu muhalefetini tutanağa geçirten,
2. Toplantıda hazır bulunsun veya bulunmasın, olumsuz oy kullanmış olsun ya da olmasın;
- Çağrının usulüne göre yapılmadığını/li>
- Gündemin gereği gibi ilan edilmediğini
- Genel kurula katılma yetkisi bulunmayan kişilerin veya temsilcilerinin toplantıya katılıp oy kullandıklarını
- Genel kurula katılmasına ve oy kullanmasına haksız olarak izin verilmediğini ve aykırılıkların genel kurul kararının alınmasında etkili olduğunu ileri süren pay sahipleri
3. Yönetim kurulu
4. Kararların yerine getirilmesi, kişisel sorumluluğuna sebep olacaksa yönetim kurulu üyelerinden her biri.
Bu maddeden hareketle, TTK m. 473/1’de belirtildiği gibi Yönetim Kurulunca yapılan genel kurul çağrısında sermaye azaltılmasına gidilmesinin sebepleri ile azaltmanın amacı ve azaltmanın ne şekilde yapılacağının belirtilmemesinin, kararın iptal davasına konu olmasının yolunu açacağı söylenebilmektedir.
SONUÇ
Sermaye azaltımı hukuki niteliği itibariyle bir esas sözleşme değişikliğidir Şirketler bilanço zararının kapatılması ya da payların bir kısmının hissedarlara iadesi için sermaye azaltımı yapabilmektedir. Sermaye azaltımı ve artırımı aynı genel kurul toplantısında esas sözleşme değişimi gerektirmeyecek şekilde de gerçekleştirilebilmektedir. Şirketin sermaye azaltımı kararını almaya yetkili organı yönetim kurulunun çağrısıyla toplanan genel kuruludur. Yönetim kurulu sermaye azaltımının neden yapılacağını, kapsamını ve hangi yöntemle yapılacağını açıklayan bir rapor hazırlayarak genel kurula sunmakla mükelleftir. Sermaye azaltımı kanunda özel olarak düzenlenen bir esas sözleşme değişikliği işlemidir; karar alınırken kanunda öngörülen özel şekil ve usul kurallarına uyulmamış olması kararın yokluğuna, geçersizliğine ya da iptal davasına konu olmasına yol açabilmektedir.